CHODZIEŻ. 16 września w Zespole Szkół im. Hipolita Cegielskiego w Chodzieży odbyła się uroczystość poświęcona 80. rocznicy zamordowania policjantów chodzieskich. Wydarzenie przygotowali wspólnie: Starostwo Powiatowe w Chodzieży, Komenda Powiatowa Policji w Chodzieży, Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 koło w Chodzieży oraz uczniowie Zespołu Szkół im. Hipolita Cegielskiego.
Podczas spotkania przedstawiono historię policji w latach 1918-39; pierwsze dni wojny, proces policjantów. Głos zabrali: Piotr Gruszka – Komendant Powiatowy Policji w Chodzieży, Mirosława Kutnik – Przewodnicząca Rady Miejskiej w Chodzieży, Magdalena Woźniczka – dyrektor Zespołu Szkół im. Hipolita Cegielskiego w Chodzieży, a także Roman Grewling – wiceprezes oddziału wielkopolskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego. W spotkaniu uczestniczył też Adrian Urbański – członek zarządu powiatu chodzieskiego, a także rodziny pomordowanych policjantów, zaproszeni goście i uczniowie szkoły Hipolita.
Następnie uczestnicy uroczystości przemieścili się pod tablicę upamiętniającą pomordowanych policjantów przy zbiegu ulic Kościuszki i Marcinkowskiego.
Zapewne przechodząc wielokrotnie obok tego miejsca, większość osób nie zwróciła uwagi na tablicę znajdującą się na budynku. A jest to miejsce szczególne. W tym bowiem gmachu mieściła się Komenda Powiatowa Policji Państwowej w okresie międzywojennym. W budynku tym pełnili wcześniej służbę, a potem byli przetrzymywani jako aresztanci policjanci, którzy konwojowali zatrzymanych Niemców i wyrokiem Niemieckiego Sądu Specjalnego w Poznaniu zostali skazani na karę śmierci.
Ich jedyną winą było to, że wraz z napaścią Niemiec na Polskę otrzymali rozkaz przetransportowania zatrzymanych Niemców i ich sympatyków z powiatów przygranicznych: chodzieskiego, czarnkowskiego i obornickiego na trasie Gniezno – Bereza Kartuska. Wśród konwojentów byli zarówno zawodowi policjanci jak i osoby zmobilizowane na wypadek wojny, które otrzymały przydział do policji w Chodzieży.
I rozkaz swój wypełnili jak potrafili najlepiej. Ostrzeliwani przez lotnictwo niemieckie, oddziały wermachtu, pokonując codziennie około 40 kilometrów podążali do wyznaczonego celu, chroniąc konwojowanych przed gniewem ludności cywilnej za popełnione przez Niemców zbrodnie – chociażby takie jak ostrzeliwanie z samolotów uciekających przed wojną ludzi. Konwój internowanych ze względu na działania wojenne i dotarcie Niemców pod Warszawę został rozwiązany w Morach niedaleko Warszawy.
Policjanci wypełniając powierzone im obowiązki zapłacili cenę najwyższą – oddali swoje życie. Zostali oskarżeni o śmierć 26 Niemców, którzy zginęli głównie za sprawą działania niemieckiego lotnictwa i wojska. Część Niemców złożyła skargi na policjantów, których posądzono o przestępstwa wobec konwojowanych osób. Na początku stycznia 1940 roku aresztowano 28 policjantów i po przeprowadzonym śledztwie wytoczono proces przed hitlerowskim sądem specjalnym w Poznaniu. Niemiecki Sąd Specjalny 4 września 1941 roku skazał 18 policjantów na karę śmierci przez zgilotynowanie w więzieniu przy ul. Młyńskiej w Poznaniu. Proces trwał jeden dzień, skazani nie mieli prawa do odwołania się od wyroku.
Po ogłoszeniu wyroku policjantów w białych koszulach z zawieszonymi na piersiach blaszanymi tablicami z numerami skazańców, przywieziono do Chodzieży. Obwożeni byli w wozach drabiniastych po mieście i po innych okolicznych miejscowościach. Karę śmierci wykonano 17 i 18 września 1941 roku. Ciał nie wydano rodzinom.
Tablica upamiętniająca poległych policjantów została odsłonięta 18 września 1993 roku. Dziś dołączył do niej ważny „załącznik” – wykaz zawierający nazwiska pomordowanych policjantów. O imienne upamiętnienie poległych zabiegały przez ostatnie lata rodziny pomordowanych wraz z Towarzystwem Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Tablica sygnalizuje i przypomina ważne wydarzenie historyczne. Nazwiska zaś identyfikują nas z tym miejscem i nadają charakteru lokalnego, bliskiemu naszemu sercu.
Odsłonięcia tablicy dokonał pan Włodzimierz Grabski wraz z panem Piotrem Gruszką. Po złożeniu wiązanek goście udali się do Zespołu Szkół im. H. Cegielskiego na krótkie spotkanie.
Zamordowani policjanci:
1/ Józef Baziak – starszy posterunkowy.
2/ Stanisław Błotny – starszy przodownik.
3/ Leon Grabowski – starszy posterunkowy.
4/ Stanisław Grabski – starszy posterunkowy.
5/ Stanisław Jaśkowiak – posterunkowy.
6/ Feliks Kaźmierczak – starszy przodownik.
7/ Stanisław Kaźmierczak – starszy posterunkowy.
8/ Mikołaj Małecki – posterunkowy.
9/ Ewald Otton Mazurek – posterunkowy.
10/ Kazimierz Niewiarowski – nadkomisarz.
11/ Władysław Pływaczyk – posterunkowy.
12/ Maksymilian Roguszka – posterunkowy.
13/ Jan Ruciński – posterunkowy.
14/ Franciszek Srebrny – posterunkowy.
15/ Karol Stachowiak – starszy przodownik.
16/ Marcin Stanisław Szafrański – przodownik.
17/ Piotr Twaróg – posterunkowy.
18/ Franciszek Uciński – posterunkowy.
19/ Stefan Kado – posterunkowy.
Tekst i fot.: Marek Fifer
