Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada, że ubezwłasnowolnienie zniknie z polskiego porządku prawnego i nikt nie będzie ingerował w zdolność do czynności prawnej osoby pełnoletniej. Instytucję tę zastąpi inny model – wspierane podejmowanie decyzji. Wszystkie osoby ubezwłasnowolnione po wejściu w życie nowych przepisów odzyskają zdolność do czynności prawnych.
Wskazują, że zwłaszcza ubezwłasnowolnienie całkowite – a to ono jest najczęściej orzekane przez sądy – pozbawia osobę z niepełnosprawnością jakiegokolwiek wpływu na swoje życie. Tymczasem nie zawsze jest tak, że ta osoba nie jest zdolna do samodzielności w niektórych aspektach swojej codzienności.
Kto może zostać ubezwłasnowolniony?
Ubezwłasnowolnieniu całkowitemu podlega osoba, która ukończyła 13. rok życia i jednocześnie na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu i narkomanii, nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Ubezwłasnowolnienie częściowe z kolei możliwe jest wtedy, gdy dana osoba ukończyła 18. rok życia i z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Poza umowami w drobnych sprawach życia codziennego, osoba ubezwłasnowolniona nie może działać w obrocie gospodarczym i prawnym. Wszelkie jej działania wymagają pośrednictwa opiekuna ustanowionego przez sąd, co więcej instytucję stosuje się bezterminowo – nie kontroluje się po jakimś czasie, czy nadal jest uzasadniona. Wkrótce się to zmieni – resorty: rodziny i sprawiedliwości przygotują ustawę, która wprowadzi model wspieranego podejmowania decyzji.
– Prace zespołu koncentrują się na opracowaniu rozwiązań pomagających każdej osobie pełnoletniej maksymalnie korzystać ze zdolności do czynności prawnych i ochronie jej interesów majątkowych. Ubezwłasnowolnienie zostanie zlikwidowane całkowicie, by nie można było ingerować w zdolność do czynności prawnych osoby pełnoletniej. Wynika to z zapisów Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – wskazuje biuro Ministerstwa Sprawiedliwości. Osoby już ubezwłasnowolnione, po wejściu w życie nowych przepisów odzyskają pełną zdolność do czynności prawnych. Opracowane zostaną również przepisy przejściowe, które zapewnią im należytą ochronę i wsparcie.
Nowelizacja musi jednak zabezpieczać interesy osób, które były ubezwłasnowolnione oraz ich rodzin. Resort sprawiedliwości podkreśla, że konieczne będzie stworzenie przepisów przejściowych tak, by osoby które odzyskają zdolność do czynności prawnych, nie pozostały bez właściwego wsparcia. Być może dołoży to mnóstwo pilnej pracy sądom, które będą musiały określać zakres nowych uprawnień dotychczasowych opiekunów, stosownie do stanu osoby z niepełnosprawnością. Sądy rodzinne, już obciążone ponad jakąkolwiek rozsądną miarę, będą zatem wymagały wsparcia kadrowego, także dlatego, że jak się wydaje, nowy system będzie wymagał większej kontroli ze strony sądu.
Problemem może być znalezienie opiekunów, obecnie nierzadko występują wielomiesięczne trudności ze znalezieniem kandydata opiekuna dla całkowicie ubezwłasnowolnionego czy kuratora dla częściowo ubezwłasnowolnionego. Osoby ubezwłasnowolnione są często samotne lub w ich rodzinach nie ma osoby dającej rękojmię należytego wypełniania funkcji opiekuna. Gminy, do których należy wskazanie kandydata na opiekuna, nie mogą go wskazać, gdyż pełnienie opieki nie należy do zadań pracownika socjalnego, a nie ma chętnych do pełnienia tej funkcji. Zatem likwidacja ubezwłasnowolnienia być może winna wiązać się z profesjonalizacją osób wspierających, asystentów osoby niepełnosprawnych, z przewidzianym godnym wynagrodzeniem.
Fot. iStock
