Komu należą się szczególne uprawnienia w dostępie do świadczeń medycznych i w jaki sposób powinny być realizowane? Rzecznik Praw Pacjenta wyjaśnia, na czym polega przywilej pierwszeństwa i odpowiada na pytanie czy są przepisy, które ograniczają szczególne uprawnienia do tzw. świadczeń pierwszorazowych.
Art. 47c ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych określa katalog świadczeniobiorców (pacjentów), którzy mają prawo do skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością . Są to między innymi:
- kobiety w ciąży,
- Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi i Zasłużeni Dawcy Przeszczepu
- inwalidzi wojenni i wojskowi; kombatanci
- cywilne niewidome ofiary działań wojennych,
- działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych;
- świadczeniobiorcy do 18 r.ż., u których stwierdzono ciężki i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.
W przypadku świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach, świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oraz stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych inne niż szpitalne, świadczeń tych udziela się według kolejności zgłoszenia, a pacjenta umieszcza się na liście oczekujących (art. 20 ust. 1 i 2 ustawy).
Zgodnie z art. 47c ust. 2 ustawy korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczeniodawca udziela świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością w dniu zgłoszenia (art. 47c ust. 3 ustawy). W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia (art. 47c ust. 4 ustawy).
Tak więc osobie posiadającej szczególne uprawnienia, która zgłasza się o udzielenie świadczeń w szpitalu lub świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, udziela się tych świadczeń – co do zasady – w dniu zgłoszenia. Jeżeli nie jest to możliwe, świadczeniodawca powinien ustalić inny termin udzielenia świadczenia – poza kolejnością wynikającą z listy oczekujących. Pamiętajmy, że w przypadku AOS termin ten nie może być dłuższy niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia . Termin 7 dni nie dotyczy zatem świadczeń szpitalnych!
Wątpliwości może budzić kwestia czy szczególne uprawnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej dotyczą także świadczeń udzielanych pacjentowi w ramach rozpoczętego już leczenia w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej, gdyż zgodnie z art. 20 ust. 1a ustawy – na liście oczekujących na udzielenie świadczenia nie umieszcza się świadczeniobiorców kontynuujących leczenie u danego świadczeniodawcy.
Co istotne, żaden przepis nie ogranicza szczególnych uprawnień, o których mowa w art. 47c ustawy, do tzw. świadczeń pierwszorazowych. Tak więc kontynuacja leczenia i dalsze świadczenia diagnostyczne i terapeutyczne w ramach prowadzonego specjalistycznego leczenia ambulatoryjnego, również powinny być udzielane z uwzględnieniem tych szczególnych uprawnień.
Wyrok Sądu Administracyjnego w Warszawie
Powyższe stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta zostało potwierdzone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 maja 2017 r., sygn. akt VII SA/Wa 443/17. W wyroku tym czytamy, że: (…) szczególna regulacja art. 47 c w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej oznacza brak zastosowania do tych kategorii pacjentów przepisów odnoszących się do zasad tworzenia list oczekujących, w szczególności wynikających z art. 20 ust. 2 wyżej wymienionej ustawy o świadczeniach, potwierdza to art. 47c ust. 2 tej ustawy. (…) zarówno art. 20 ust. 1a ustawy o świadczeniach jak również rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2005 r. w sprawie kryteriów medycznych, jakimi powinni kierować się świadczeniodawcy, umieszczając świadczeniobiorców na listach oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej nie mają zastosowania do pacjentów, o których mowa w art. 47 c ust. 1 ustawy o świadczeniach. Zasadą powinno być udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej osobom o których mowa w art. 47 c ust. 1 ustawy o świadczeniach poza kolejnością nie tylko w przypadku tzw. świadczeń pierwszorazowych, ale także każdych kolejnych. (…) Ustawodawca przewidział szczególne warunki ochrony zdrowia pacjent posiadający szczególne uprawnienia, a rzeczą świadczeniodawców jest dostosowanie się do ich przestrzegania.
